چوب در صدر پرونده‌های قاچاق گلستان/ جولان قاچاقچیان در جنگل‌های هیرکانی 

اقتصاد آنلاین- مهین نورافروز؛  بر اساس آمار های موجود سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری در ۱۵ سال گذشته روزانه حدود ۶۰۰ هکتار از جنگل‌ها و مراتع کشور از دست رفت که از این میزان حدود ۲۷۷ هکتار فقط جنگل بود.

بر اساس اعلام انجمن علمی جنگلبانی کشور، نیمی از جنگل های هیرکانی موجود هم جنگل های مخروبه اند و به شدت در آستانه فروپاشی قرار دارند و علاوه بر این متوسط سرانه جهانی جنگل ۱۷ صدم هکتار است در حالی که این سرانه در ایران هشت دهم درصد است و  یعنی سهم ایرانی‌ها از جنگل یک چهارم استاندارد سرانه جهانی است.

جنگل های استان گلستان هم در چند سال اخیر بی نصیب از تیرها واره های قاچاقچیان نبوده اند و به رغم نظارت ها و محکومیت های سنگین اما قاچاق چوب در گلستان که در صدرتشکیل پرونده های قاچاق هم قرار گرفته است همچنان ادامه دارد و این معضل پیامدهایی چون قتل و یا مجروح شدن تعداد زیادی از جنگلبانان را به همراه داشته است.

تشکیل 344 پرونده قاچاق چوب از ابتدای سال تا کنون

به گفته مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان، به طور معمول، برخی از محکومان پرونده‌های قاچاق چوب و یا تجاوز به جنگل از طرق مختلف در پی انتقام از سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی هستند که این موارد به طور مستمر به مسئولان شهرستانی گوشزد می‌شود.
حمید سلامتی اظهار کرد: در راستای حفاظت حداکثری از انفال، از ابتدای امسال تاکنون ۳۴۴ پرونده کشف قاچاق چوب جنگلی و محصولات فرعی به حجم ۵۸.۶۶ متر مکعب در استان تشکیل شدو

حمید سلامتی اظهار کرد: طبق ماده ۴۸ و تبصره ۷ ماده سه، حمل چوب و هیزم و ذغال حاصل از درختان جنگلی بدون گرفتن پروانه حمل از سازمان‌ جنگلبانی ممنوع است.

وی یادآور شد: علاوه بر این، امسال ۱۹۱ پرونده برای تخریب و تصرف به ۱۰۸.۸ هکتار از اراضی جنگلی گلستان تشکیل شده و رسیدگی به این پرونده ها از طریق واحد حقوقی اداره کل در دست پیگیری برای رفع تصرف و خلع ید است.

وی خاطرنشان کرد: امسال نیز ۱۹ نفر در خصوص قطع درخت در گلستان دستگیر شده‌اند.

سلامتی گفت: نیروهای این اداره کل برای حفاظت این عرصه‌ها از وجود قاچاقچیان چوب جنگلی به صورت شبانه روزی در آماده باش کامل هستند.

وی با تاکید بر حمایت بیشتر در اقدامات بازدارنده این اداره کل در خصوص قطع درخت و تخریب و تجاوز در عرصه های منابع طبیعی استان، یادآورشد: بستن راه‌های فرعی جنگلی، تقویت پاسگاه‌های ایست و بازرسی و کنترل محمولات جنگلی در ورودی و خروجی استان، تبادل همکاری با سازمان صمت با هماهنگی دستگاه‌های قضایی استان و فرمانداران در خصوص شناسایی و تعطیلی کارگاه‌های نجاری، دپوی چوب و کوره‌های ذغال غیرمجاز در سطح استان، تسریع در پیگیری پرونده‌های قضایی از سوی کارشناسان منابع طبیعی مربوط به قاچاقچیان چوب و قطع درختان جنگلی که آرای صادره له اداره، تمرکز و افزایش نیروی کیفی و امکانات در بیشتر مناطق جرم خیز به ویژه در شهرستان‌های غرب استان برای کاهش قاچاق چوب و محصولات جنگل، برگزاری کارگاه آموزشی مقابله با قاچاق محمولات جنگلی با حضور رابطین پلیس امنیت اقتصادی شهرستانی، برقراری گشت مستمر در عرصه‌های منابع طبیعی و مناطق حساس به قاچاق محصولات اصلی (چوب آلات) و فرعی (ترافل ، ثعلب و چلم) از جمله راهکارهای موثر در مقابله و پیشگیری از قاچاق چوب جنگلی در استان است.

مکانهای نامشخص برای دپو چوب

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خاطرنشان کرد: اکثر این چوب آلات قاچاق در مکان نامشخصی دپو و با قراردادن چوب آلات باغی در بین آنان، تحت عنوان چوب آلات باغی به مصارف گوناگون می‌رسند.

وی ادامه داد: این اداره کل با برقراری گشت و مراقبت مستمر در عرصه های منابع طبیعی از وقوع هرگونه تجاوز به حریم منابع طبیعی پیشگیری کرده و در صورت وقوع هرگونه تجاوز و محرز شدن آن از طریق استعلام، تفسیر عکس های هوایی و ... بر اساس قوانین با متخلف برخورد و عرصه تصرف شده خلع ید و یا قلع و قمع خواهد شد.

سلامتی دیگر موارد پیشگیری از تخریب و تصرف اراضی جنگلی را مسدود نمودن راههای فرعی جنگلی، تقویت پاسگاه‌های ایست و بازرسی و کنترل محمولات جنگلی در ورودی و خروجی استان، تسریع در به اجرا گذاشتن و پیگیری پرونده های قضایی از سوی کارشناسان منابع طبیعی مربوط به قاچاقچیان چوب و قطع درختان جنگلی برشمرد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان گفت: بیشترین مشکل برخورد قاطع با این مشکلات را کمبود نیروی انسانی، افزایش قیمت چوب و فرآورده های چوبی، عدم تصویب قانون حمایت از مامورین منابع طبیعی و تضعیع حقوق آنها در کشور و استان می باشد.

دسترسی راحت افراد بومی به عرصه جنگلی

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان یکی از مهمترین دلایل قاچاق چوب در استان‌های شمالی کشور از جمله گلستان را وضعیت اقتصادی مردم بومی و دسترسی راحت افراد ساکن در حاشیه عرصه‌های جنگلی به درختان دانست و گفت: چوب قاچاق دیگر با کامیون و وانت حمل نمی‌شود و افراد بومی با پر کردن صندوق عقب خودرو و یا خورجین موتورسیکلت‌، اقدام به جمع آوری و فروش چوب‌های جنگلی به عنوان راحت‌ترین راه برای رسیدن به پول نقد می‌کنند.
سرهنگ عیسی گلبینی اظهار کرد: مردم برای گردش و تفریح با استفاده از خودروهای خود وارد عرصه‌های جنگلی می‌شوند و امکان بازدید از تمام این خودرو در هنگام خروج وجود ندارد و این بهانه خوبی برای افراد فرصت طلب است که با استفاده از اره‌های کوچک درختان را قطع و به قطعات ۵۰ تا ۱۰۰ سانتیمتری برش زده و داخل خودروها جاساز می‌کنند.
وی گفت: بیش از نیمی از مراکز دپو چوب به صورت غیرقانونی در گلستان فعالیت دارند و چوب‌های عرصه شده توسط قاچاقچیان خُرد را به اسم چوب درختان باغی با قیمت هر کیلو حدود ۲۵ هزار ریال خریداری و در مسیر حمل به کارگاه‌ها و کارخانجات مرتبط قرار می‌دهند.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزود: چند سالی است که طرح تنفس جنگل در حال اجراست و این مساله باعث افزایش تعداد درختان شکسته و افت زده در جنگل‌ها شده و مشاهده این وضعیت باعث وسوسه خیلی از افراد برای جمع‌آوری آنها برای مصرف شخصی و یا فروش می‌شود.
سرهنگ گلبینی بیان کرد: علاوه بر این در زمانی که طرح بهره‌برداری از جنگل‌ها فعال بود تعداد زیادی از مراکز دپو و حمل چوب و کارگاه‌های چوب‌بری راه اندازی شد که با اجرای طرح تنفس جنگل فکری برای آینده آنها صورت نگرفت در نتیجه تقاضا برای خرید چوب در بازار زیاد اما عرضه کم است.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان مهمترین راهکار مقابله با قاچاق چوب در شرایط فعلی را ثبت هرگونه فعالیت در بحث خرید، حمل و فروش درختان جنگلی و باغی در سامانه چوب سازمان منابع طبیعی اعلام کرد و گفت:  متاسفانه فقدان تکلیف قانونی برای ثبت خرید، حمل و فروش درختان باغی در سامانه شرایط را برای جولان سودجویان فراهم کرده است.
سرهنگ گلبینی قاچاق چوب را مهمترین اولویت نشست‌های کمیسیون مبارزه با قاچاق استانداری و نشست با پلیس امنیت برشمرد و اظهارداشت: اعضای کمیسیون قاچاق کالا استانی و شهرستانی هر ماه از کارگاه‌های نجاری و مراکز دپو چوب به صورت سرزده بازدید دارند و با متخلفان برخورد می‌شود.
وی افزود: علاوه بر آن گلوگاه‌های جابجایی چوب قاچاق در جنگل‌های هیرکانی در سال گذشته شناسایی و امسال سطح حفاظت در این مناطق افزایش یافته است.
وی ادامه داد: فعل ارتکابی متخلفان به استناد ماده ۴۲ و ۴۸ قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب ۱۳۴۶، مبنی بر قطع و همچنین حمل چوب، هیزم و ذغال بدون تحصیل پروانه حمل از سازمان جنگلبانی ممنوع و جرم انگاری شده است.

کمبود قرق بان در جنگلها

سرهنگ گلبینی مفرد افزود: وجود صدها روستا در همسایگی جنگل، محصور نبودن جنگل‌ها، قیمت بالای چوب جنگل و وجود مشتری همیشگی برای آن در کنار آمار زیاد بیکاری، از جمله دلایل قاچاق چوب در گلستان است که موجب شده برخی افراد با تهیه ابزار قطع درخت مانند اره موتوری و استفاده از خودروهای شخصی اقدام به قاچاق آن کنند.

وی گفت: شاید در گذشته، بازتاب صدای اره موتوری در جنگل‌ها از جمله روش‌های شناسایی فعالیت مجرمین جنگلی به شمار می‌رفت، اما پیشرفت تکنولوژی و ورود اره موتوری‌های بدون صدا یا با صدای کم، کار ماموران برای پیدا کردن ردی از قاچاقچیان را دشوارتر از همیشه کرده است.

فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان اظهار کرد: نبود قرق‌بان کافی، مشکلی بر روی دیگر مشکلات محافظت از عرصه‌های جنگلی است که همه این عوامل باعث شده، قاچاق از جنگل‌های گلستان، رویه‌ای ثابت و همیشگی باشد.

نظارت بر مراکز خرید چوب

رئیس کل دادگستری گلستان نیز از نظارت بر کارخانه های خریدار چوب به منظور پیشگیری از قطع غیرقانونی درختان جنگلهای هیرکانی خبر داد.

حیدر آسیابی اظهار کرد: همه مراکز خریدار چوب در استان نظارت و پایش می شود تا کسانی که اقدام به فروش چوب های قطع شده از جنگلهای استان می کنند، شناسایی و در اسرع وقت دستگیر شوند.

وی بر ضرورت افزایش سرعت رسیدگی و تعیین تکلیف پرونده های قاچاق چوب تأکید کرد و افزود: پرونده های مربوط به قاچاق چوب چه در دادگاه ها ، چه در دادسراها و یا تعزیرات باید یک ماهه تعیین تکلیف شود و اگر در این مدت پرونده به نتیجه نرسید باید علت آن مکتوب اعلام شود .

رئیس کل دادگستری گلستان با تأکید بر اینکه پرونده های قاچاق چوب که وصف حرفه ای یا سازمان یافته داشته باشند باید به جای تعزیرات به دادگستری سوق داده شود تا برخورد قاطع تری صورت گیرد، بیان کرد: منابع طبیعی و آبخیزداری استان گلستان هم مکلف شده، نظارت های خود بر پروانه بهره برداری از جنگل ها را بیشتر کند تا از قطع غیرقانونی درختان جلوگیری شود.

آسیابی بار دیگر بر تلاش دستگاه های متولی در زمینه پیشگیری از بروز حریق در جنگلها و مراتع استان گلستان تاکید کرد و یادآور شد: متولیان امر باید نظارت کنند و تجهیزات و امکانات مورد نیاز برای پیشگیری و پیش بینی آتش سوزی در جنگلها و مراتع استان را تدارک ببینند تا در صورت وقوع آتش سوزی، بلافاصله وارد عمل شوند و آتش را خاموش کنند.

آسیب زیاد به جنگل‌های استان

رئیس دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی گرگان بااشاره به ارزش بالای جنگلهای خودروهیرکانی دراین منطقه گفت: جنگلهای گلستان جزو دوران هیرکانی و خزری بوده که درآن تعداد قابل توجهی از گونه های سوزنی برگ که بازمانده از دوران سوم زمین شناسی است وجود دارد.

شعبان شتایی می افزاید:از آنجاکه  بیشتر این جنگلها در شمال ایران وجود دارد لذا دارای ارزش بالایی بوده وباید برای حفظ آن کوشید.

وی  ادامه داد: وجود آفتها،تغییرات اقلیمی از سوی انسانها ،آتش سوزی وقلع وقم ،استفاده از سموم وآفت کش ها درکنارانتقال ومهاجرت بیماری ها از جمله عواملی به شمار رفته که به شدت جنگلهای گلستان را تهدید کرده واین مشکلات موجب شده تا میزان جنگلهای منطقه روند روبه کاهش داشته باشد .

کمبود مواد اولیه و نیاز چوبی کشور، قاچاق را افزایش میدهد

به اعتقاد کارشناسان، پراکندگی سطح منابع طبیعی، کم بودن تعداد کارکنان نیروهای حفاظتی در مقابل سطح منابع طبیعی، فقر مالی و فرهنگی برخی از اقشار جامعه، مجهز بودن قاچاقچیان چوب به تجهیزات مخابراتی پیشرفته و امکان برقراری ارتباط بهتر به صورت باندهای وابسته به هم، گرانی قیمت چوب در بازار مصرف باعث شده تا برخی از افراد سودجو به امر قاچاق چوب از جنگل‌های بپردازند.

به گفته وحید وزیری عضو هیات علمی دانشگاه گنبدکاووس و مدیر گروه صنایع چوب و کاغذ، طبق برآورد نیاز چوبی کشور حدود ۱۳ میلیون متر مکعب است که پیش از اجرای طرح تنفس جنگل‌های شمال کشور یعنی با بهره‌برداری از تمام جنگل‌ها، تقریبا ۱۰ درصد آن از جنگل‌ها و ۹۰ درصد هم از درختان داخل باغ‌ها، زراعت و واردات چوب تامین می‌شد.

وی افزود: جنگل‌های شمال پیش از طرح تنفس جنگل‌ها نیز نمی‌توانست نیاز چوب کشور را برطرف کند و بهره‌برداری از جنگل‌های کشور بنابر اعلام سازمان‌های متولی پیش از این طرح تنها ۱۰ درصد از نیاز چوب را در ایران تامین می‌کرد.
وی تاکید کرد: تازمانی که نیاز چوبی کشور زیاد اما مواد اولیه کم باشد احتمال قاچاق چوب وجود خواهد داشت بنابر این لازم است از کشورهایی مانند روسیه که ۷۰۰ میلیون هکتار جنگل دارد چوب وارد کنیم.
این عضو هیات علمی دانشگاه گنبدکاووس یکی دیگر از مشکلات موثر بر قاچاق چوب جنگل‌ها را نامناسب بودن کارخانه‌های چوب احداث شده در شمال با طبیعت کشور دانست و گفت: این کارخانه‌ها و کارگاه‌ها وابسته به تولیدات انبوه هستند و اساس احداث و دریافت مجوز فعالیت آنها بر مبنای استفاده از چوب وارداتی بود.
وزیری ادامه داد: پس از مدتی این کارخانه‌ها و کارگاه‌ها سود بیشتری در استفاده از درختان جنگل‌های شمال کشور دیدند که هزینه رایگانی برای آنها به همراه داشت و بیشتر این کارگاه‌ها به سمت قطع و قاچاق درختان جنگل‌ها هجوم بردند.
وی گفت: با توجه به این شرایط لازم است مسوولان موضوع واردات چوب را مد نظر قرار دهند و بر تعهدات کارخانه‌های چوب که بر اساس آن مجوز فعالیت دریافت کردند نظارت کنند و به کارخانه‌های بیشتر مجوز فعالیت داده نشود و یک راهکار دیگر نیز زراعت چوب است که برای اجرایی شدن آن باید ساز و کارها و تمهیداتی در نظر گرفت تا بخشی از نیاز کشور به چوب تامین شود.
این کارشناس افزود: لازم است تامین معیشت و کاهش مشکلات اقتصادی جوامع محلی جنگل‌نشین مورد توجه قرار گیرد چراکه در مواردی علت قاچاق چوب ناشی از نیازهای معیشتی جوامع محلی است.

وی گفت: دلایل متعددی برای پدیده قاچاق چوب در کشور وجود دارد که از جمله آن "کاهش واردات چوب به کشور از یک سو و افزایش قیمت چوب از سوی دیگر، گرایش مردم به محصولات چوبی و ساخت ابزار آلات مختلف چوبی" است که باید برای مقابله با آن چاره جویی شود.

تازیانه های قاچاق بر پیکره جنگلهای هیرکانی

نابودی منابع طبیعی به‌ عنوان سرمایه ملی، افزایش آلودگی هوا، وقوع سیل، رانش زمین و پدیده گرد و غبار، صدمه به اقتصاد ملی و اشتغال مولد و از بین رفتن گونه‌های بومی و ارزشمند گیاهی و جانوری و کاهش تنوع زیستی از مهمترین آسیب‌های قاچاق چوب بر پیکره طبیعت استان گلستان است.

گلستان  نیز با دارا بودن حدود ۴۵۲ هزار هکتار جنگل است که از این میزان ۷۵ هزار هکتار آن جنگل های سوزنی برگ است که توسط افراد کاشته شده و مابقی را جنگل های پهن برگ هیرکانی تشکیل می دهد که به صورت خودرو از میلیونها سال قبل وجود داشته اند واز منطقه نوکنده شروع می شود و تا حوزه گلیداغ در شرق استان ادامه دارند

گلستان حدود ۴۵۲ هزار جنگل پنبرگ و سوزنی برگ دارد که بخشی از این جنگل‌ها در محدوده پارک ملی گلستان جنگل ابر افرا تخته و جهان نما در زمره میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.هرچند ثبت  این جنگل‌ها به عنوان میراث جهانی سازمان آموزشی علمی فرهنگی ملل متحد ‌( یونسکو) رخدادی حائز اهمیت است. اما پیوستن به پیمان‌نامه‌های جهانی و بین المللی به خودی خود حلال و برطرف کننده چالش‌های فراروی مباحث مختلف نیست. به طور حتم هنگامی که مشمول پیمان‌نامه‌های جهانی می‌شویم باید ملزومات و پیش شرط‌های آن را هم بپذیریم. در همین راستا ثبت جنگل‌های هیرکانی که بخشی از آن در استان گلستان قرار دارد وظیفه مسئولان و متولیان و البته حاشیه نشینان این اکوسیستم منحصر به فرد را در صیانت و پاسداری از آن دوچندان می‌کند.